Thuốc tránh thai khẩn cấp có hại không? Tác dụng phụ và cách sử dụng

Thuốc tránh thai khẩn cấp là biện pháp ngăn có thai ngoài ý muốn. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc tránh thai có thể dẫn đến khó mang thai. Thuốc này có tác dụng trong bao lâu, tác dụng phụ là gì và sử dụng sao cho an toàn? Cùng Dạ Hương tìm hiểu ngay trong bài viết dưới này.

Thuốc tránh thai khẩn cấp là gì?

Thuốc tránh thai là loại thuốc giúp ngăn tinh trùng vào tử cung gặp trứng để thụ thai. Loại thuốc này được phụ nữ sử dụng khi quan hệ không an toàn, tránh có thai ngoài ý muốn. Thuốc ngừa thai khẩn cấp thường được sử dụng khi bị hãm hiếp, trượt bao cao su khi quan hệ, bị rách bao cao su. Một số trường hợp khẩn cấp khác như đang trong giai đoạn kế hoạch chưa muốn có con, sử dụng gấp sau khi quan hệ không bao. Hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp là trong 72h, 120h, tùy loại thuốc.

Thuốc tránh thai khẩn cấp chứa một lượng lớn hormone sinh dục nữ có tác dụng ngừa thai trong trường hợp cấp bách sau khi giao hợp không an toàn. 

Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai khẩn cấp

Thông thường, sau khi giao hợp, tinh trùng sẽ sống trong được khoảng 5 ngày trong cơ thể nữ giới. Trong khoảng thời gian này, nếu là thời kỳ rụng trứng, tinh trùng gặp được trứng để thụ tinh cho kết quả thụ thai. Thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ ngăn cản buồng trứng phóng thích trứng (rụng trứng). Nhờ đó, tinh trùng không thể gặp trứng và không thể thụ tinh. Chính vì thế, nếu như buồng trứng đã phóng thích trứng thì thuốc ngừa thai cấp tốc sẽ không hoạt động, hiệu quả bằng không. 

Cơ chế hoạt động ngừa thai của thuốc khẩn cấp giống với thuốc tránh thai hàng ngày. Tuy nhiên, sự khác biệt nằm ở hàm lượng hormone progestin trong thuốc khẩn cấp nhiều hơn rất nhiều. Hiệu quả tránh thai cao gấp đôi so với thuốc ngừa thai hàng ngày. Khi sử dụng thuốc, hormone progesteron làm chậm quá trình rụng trứng, cản trở khả năng thụ thai của tinh trùng.  Theo đó, thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ hoạt động như sau:

Thuốc tránh thai có chứa hormone

Với loại loại thuốc tránh thai cấp tốc này, bạn nên uống trong vòng 72 giờ sau giao hợp không an toàn. Thuốc vẫn có tác dụng trong 5 ngày, tuy nhiên khả năng ngừa thai giảm dần. Trong vòng 72 giờ sau quan hệ, bạn sử dụng thuốc khẩn cấp, lượng hormone nữ trong thuốc sẽ ngăn quá trình thụ tinh diễn ra một cách nhanh chóng. Nhờ đó, khả năng mang thai là rất thấp. Thuốc này được sử dụng ở mọi lứa tuổi mà không cần kê đơn.

Thuốc tránh thai khẩn cấp không chứa hormone

Với loại thuốc này, thay vì chứa hormone, chúng chứa ulipristal acetate. Đây là một chất có khả năng ngăn chặn hoạt động của hormone progesterone. Nhờ đó, quá trình rụng trứng không diễn ra, trứng không thể thụ tinh. Thuốc này cần được kê đơn bởi bác sĩ chuyên khoa.

Công dụng thuốc tránh thai khẩn cấp

Công dụng chính của thuốc ngừa thai cấp tốc là:

• Ức chế hoặc trì hoãn quá trình rụng trứng.
• Tạo môi trường bất lợi cho sự phát triển của tinh trùng. Thuốc làm nút nhầy ở cổ tử cung dày lên, đặc quánh khiến tinh trùng không thể di chuyển vào tử cung và ống dẫn trứng.
• Biến đổi thành tử bằng cách làm cho lớp niêm mạc trở nên mỏng hơn. Khi niêm mạc tử cung mỏng, trứng sau khi thụ tinh không thể bám và vùi mình vào đó để làm tổ.

Hiệu quả này được đo bằng tỷ lệ mang thai trong một lần sử dụng giảm bao nhiêu. Ví dụ: Cứ 100 phụ nữ quan hệ tình dục không an toàn trong 2 tuần giữa của chu kỳ kinh nguyệt thì có 80 người sẽ mang thai. Khi 80 phụ nữ này uống thuốc tránh thai khẩn cấp thì chỉ có khoảng 20 người sẽ mang thai. Hiệu quả mà thuốc mang lại là 75%. Tuy nhiên, không thể tính rằng khả năng mang thai khi không dùng thuốc là 25%. 

Các tổ chức Hoa Kỳ cho biết, khi phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai chỉ chứa progestin (sử dụng levonorgestrel) hiệu quả ngừa thai là 89%. Con số này giải thích tỷ lệ hiệu quả của thuốc ngừa thai cấp tốc là 7 trong 8 phụ nữ sẽ không mang thai nếu dùng thuốc.

Đặc biệt lưu ý, nếu trứng và tinh trùng đã thụ tinh và làm tổ ở niêm mạc tử cung, thuốc tránh thai khẩn cấp không có tác dụng. Do đó cần đi khám trước khi sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc. Không nên dùng chúng như một loại thuốc loại bỏ thai nhi.

Khi nào nên dùng thuốc tránh thai khẩn cấp?

Thuốc tránh thai khẩn cấp cần được sử dụng với những trường hợp dưới đây. Sử dụng thuốc càng sớm càng tốt để đạt hiệu quả tránh thai cao nhất.

• Khi quan hệ tình dục không sử dụng các biện pháp bảo vệ (bao cao su, vòng tránh thai, que tránh thai…)
• Phụ nữ bị tấn công tình dục như hãm hiếp mà không được bảo vệ trước đó bằng một biện pháp tránh thai nào.
• Sử dụng bao cao su nhưng bị trượt hoặc bị rách.
• Trong 3 hoặc nhiều hơn 3 lần liên tục không dùng thuốc tránh thai kết hợp
• Dùng thuốc tránh thai chỉ có progesterone (minipill) chậm hơn 3 giờ hoặc trễ hơn 27 giờ uống viên kế tiếp.
• Uống thuốc chứa desogestrel thông thường (0,75mg) chậm hơn 12 giờ hoặc trễ hơn 36 giờ sau mới uống viên kế tiếp.
• Trễ hơn 2 tuần đối với thuốc tiêm pro-estrogen norethisterone enanthate (NET_EN).
• Trễ hơn 4 tuần đối với thuốc chỉ chứa pro-estrogen-de-pro- medroxyprogesterone acetate (DMPA).
• Chậm hơn 7 ngày đối với biện pháp tiêm thuốc tránh thai.
• Xuất tinh ngoài âm đạo không thành công.
• Sử dụng thuốc diệt tinh trùng không hiệu quả hoặc thuốc bị tan chảy trước khi quan hệ.

Các loại thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp có rất nhiều loại và được phân chia theo nhiều cách. Về hình thức có 2 loại: thuốc 1 viên và thuốc tránh thai 2 viên. Về cơ chế tác động cũng được chia làm 2 loại: Thuốc bổ sung lượng lớn hormone và thuốc ức chế hoạt động của hormone. Trong khuôn khổ bài viết này, Dạ Hương cung cấp thông tin về các loại thuốc ngừa thai cấp tốc phân theo hình thức.

Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên

Thuốc ngừa thai khẩn cấp loại 1 viên rất phổ biến vì nhiều người chọn do tiện lợi và hiệu quả cao. Đa số các loại thuốc ngừa thai loại 1 viên chỉ cho hiệu quả khi dùng trong 72 giờ đầu sau giao hợp. Một số loại thuốc tránh thai cấp tốc loại 1 viên quen phổ biến:

• Postinor-1®: Chứa hoạt chất levonorgestrel 1.5mg.
• Mifestad 10®: Chứa chất progestine (mifepristone 10mg).
• Bocinor®: Chứa hoạt chất levonorgestrel với hàm lượng 1.5mg. Đóng gói 1 hộp 1 vỉ chứa 1 viên nén duy nhất.
• Ciel EC 25®: Phù hợp với những phụ nữ trẻ, lần đầu quan hệ không dùng biện pháp tránh thai. Người chưa muốn mang thai hoặc bị cướng ép quan hệ tình dục.
• Lys®: Chứa chất levonorgestrel 0,75mg. Loại này thích hợp với phụ nữ có quan hệ tình dục đột xuất. Ví dụ trường hợp chồng không thường xuyên ở nhà, đi công tác nhiều.
• Naphamife®: Thành phần chứa mifepristone 10mg và tá dược vừa đủ.

Thuốc ngừa thai khẩn cấp loại 2 viên

Tác dụng phụ của thuốc ngừa thai cấp tốc

Thuốc có thể khiến chu kỳ kinh nguyệt rối loạn

Rối loạn chu kỳ kinh nguyệt là tác dụng phụ dễ gặp nhất của uống thuốc ngừa thai cấp tốc. Nhiều phụ nữ bị rối loạn ngay từ lần đầu tiên sử dụng thuốc. Bởi trong thuốc có chứa chất gây ức chế hormone sinh dục nữ. Mà chu kỳ kinh nguyệt diễn ra là sự thay đổi hormone nội tiết tố làm bong lớp niêm mạc tử cung. Do đó, cảm giác khó chịu và rối loạn là không tránh khỏi khi dùng thuốc ngừa có thai.

Tử cung xuất huyết bất thường

Không cần quá lo lắng khi thấy xuất huyết tử cung sau khi uống thuốc ngừa thai khẩn cấp. Bởi đây là tác dụng phụ thường gặp. Chỉ khi hiện tượng xuất huyết kéo dài hơn 2 ngày mới nguy hiểm. Lúc này, chị em cần thăm khám ngay để chẩn đoán bệnh. 

Chóng mặt và buồn nôn

Triệu chứng này xảy ra ở khoảng 50% trường hợp sử dụng thuốc tránh thai cấp tốc. Tuy nhiên, chóng mặt và buồn nôn sẽ tự biến mất sau 1-2 tuần hoặc sớm hơn. Nếu tình trạng này không biến mất, chị em nên điều chỉnh lại chế độ ăn và nghỉ ngơi. Trường hợp vẫn không cải thiện thì cần gặp bác sĩ sớm để kiểm tra, xử lý.

Tác dụng phụ khác

Lạm dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp khiến cơ thể không dung nạp thuốc dần đến những tác dụng phụ kéo dài sau:

• Tăng cân hoặc sút cân không kiểm soát.
• Rối loạn huyết áp, tiêu hóa.
• Căng thẳng, mệt mỏi, trầm cảm, loạn thị…

Hướng dẫn sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp không có hàm lượng các chất ức chế hormone cao, sử dụng 1 lần. Do đó, không được sử dụng thuốc này như thuốc tránh thai thông thường. Phải thật thận trọng trước khi dùng thuốc. 

Sau khi quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ nào, nếu chưa có ý định mang thai hoặc bị hãm hiếp, bạn cần:

• Bước 1: Uống thuốc tránh thai cấp tốc loại 1 viên hoặc 2 viên trong vòng 48-72 giờ sau quan hệ. Tùy vào loại thuốc để uống viên kế tiếp sau 72 giờ.
• Bước 2: Không quan hệ tình dục trong quá trình đang sử dụng thuốc ngừa thai. Nếu vẫn quan hệ tình dục thì cần sử dụng thêm các biện pháp bảo vệ khác.
• Bước 3: Dùng que thử thai để kiểm tra sau 5 ngày.

Lưu ý: Sử dụng đúng liều lượng và đúng thời gian để đạt hiệu quả ngừa thai tốt nhất. Tùy vào loại thuốc tránh thai chứa thành phần nào là chính, sẽ có hướng dẫn cụ thể trên bao bì.

Những câu hỏi thường gặp về thuốc tránh thai loại khẩn cấp

Thuốc có tác dụng trong bao lâu?

Tác dụng trong bao lâu còn tùy thuộc vào loại thuốc tránh thai cấp tốc và cách sử dụng. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc tránh thai với đủ thời gian đạt hiệu quả khác nhau. Hiện có 2 loại phổ biến nhất là thuốc ngừa thai khẩn cấp 72 giờ và loại 120 giờ. Các loại ít phổ biến hơn là loại 24 giờ, 36 giờ và 48 giờ.

Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 72 giờ

Loại thuốc này chỉ có hiệu quả trong vòng 72 giờ. Nếu uống thuốc trong 24 giờ đầu tiên sau giao hợp thì hiệu quả ngừa thai là 90%. Nếu uống từ 25-48 giờ tiếp theo hiệu quả đạt 85%. Và từ 49-72 giờ tác dụng tránh thai của thuốc chỉ còn 58%. Quá 72 giờ mới uống thuốc ngừa thai, hiệu quả ngừa thai còn 30%. Trường hợp trứng và tinh trùng đã thụ tinh và làm tổ trên niêm mạc tử cung thì thuốc vô tác dụng.

Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 120 giờ

Loại này chỉ uống 1 viên duy nhất, tác dụng của thuốc phụ thuộc vào thời gian uống, tương tự như loại 72 giờ.

Có nên dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp ngay khi hết hiệu quả không?

Theo các khuyến cáo của chuyên gia Sản Phụ khoa và nhà sản xuất, đối với thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên/liều, chỉ nên sử dụng tối đa 2 viên/tháng. Với loại thuốc 2 viên/liều, chỉ sử dụng tối đa 4 viên/tháng. Việc lạm dụng thuốc không cho hiệu quả cao hơn mà chỉ làm tăng khả năng “nhờn thuốc”. Điều này dẫn đến hiệu quả ngừa thai thấp và kèm theo tác dụng phụ.

Yếu tố nào ảnh hưởng tới hiệu quả ngừa thai của thuốc?

Thừa cân hoặc béo phì

Thừa cân béo phì có nguy cơ làm giảm tác dụng của thuốc tránh thai. Một nghiên cứu mới chứng minh lượng mỡ thừa trong cơ thể đã làm mất hiệu quả ngừa thai của thuốc. Các chuyên gia tại Trung tâm nghiên cứu ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, Mỹ, thông tin rằng phụ nữ thừa cân làm tăng 60% khả năng mang thai và ở phụ nữ béo phì là 70% ngay cả khi họ dùng thuốc tránh thai.

Chỉ số cân nặng BMI được tính bằng chiều cao (m) bình phương chia cho cân nặng (kg). Khi chỉ số BMI trên 25 đồng nghĩa là thừa cân và trên 30 tức là béo phì. Các nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa béo phì, thừa cân với sự thất bại khi dùng thuốc tránh thai ở những phụ nữ có BMI 27,3 trở lên.

Bác sĩ Victoria Holt, đứng đầu nghiên cứu, chia sẻ: “Kết quả đã chứng tỏ một mối nguy hại khác của tình trạng béo phì. Phụ nữ nặng cân sẽ có nguy cơ mang thai nhiều hơn những người bình thường khác cho dù họ có dùng thuốc, do đó gia tăng tình trạng mang thai ngoài ý muốn”.

Geoffrey Chamberlain, giáo sư sinh sản tại Đại học Y, Wales cũng cho biết: “Thuốc tránh thai không hiệu quả ở phụ nữ thừa cân. Hormone bị ngấm vào trong mỡ vì vậy mà hiệu quả đối với buồng trứng bị giảm. Do vậy, những phụ nữ thừa cân nên thử biện pháp tránh thai khác như bao cao su hoặc vòng tránh thai”.

Thời gian và thời điểm

Uống thuốc không đúng giờ, quá thời điểm có thể ngăn tinh trùng gặp trứng để thụ thai. Hiệu quả của thuốc tránh thai gần như vô tác dụng. Tất cả các loại thuốc tránh thai đều hoạt động theo một cơ chế. Nếu bạn quên uống thuốc hoặc uống thuốc muộn hơn so với quy định. Điều này đồng nghĩa với việc khả năng có thai sẽ tăng lên. 

Thuốc cảm ứng enzyme

Một số loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc điều trị bệnh động kinh, thuốc trị rối loạn giấc ngủ… có thể làm tăng các enzym trong cơ thể. Bên cạnh đó, thuốc còn giúp một số hormone tránh thai chuyển hóa nhanh hơn. Từ đó làm giảm nồng độ của các hormone này khiến hiệu quả tránh thai không cao.

Do đó, nếu đang dùng thuốc điều trị bệnh lý khác, bạn cần tham khảo lời khuyên từ bác sĩ cho vấn đề tránh thai. Hoặc sử dụng biện pháp tránh thai khác trước đó. Trong trường hợp khẩn cấp, có thể dùng thuốc ngừa thai cấp tốc nhưng nên chuẩn bị trước tâm lý rằng tỷ lệ ngừa thai thấp.

Ai không nên dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp?

Thuốc tránh thai khẩn cấp chống chỉ định trong các trường hợp:

• Phụ nữ đang có thai hoặc nghi ngờ mang thai.
• Xuất huyết âm đạo bất thường mà chưa biết nguyên nhân.
• Có tiền sử mắc bệnh thuyên tắc tĩnh mạch hoặc bệnh huyết khối.

Bên cạnh đó, cần thận trọng khi dùng thuốc ở nhóm đối tượng sau:

• Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường.
• Phụ nữ có tiền sử bị bệnh rối loạn tuần hoàn máu não.
• Người bị bệnh tim mạch, bệnh động kinh đang phải điều trị với thuốc.

Thuốc tránh thai khẩn cấp tiềm ẩn nhiều nguy hại cho sức khỏe sinh sản. Do đó, chị em nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có cách sử dụng đúng và phù hợp nhất với tình trạng cơ thể. Nhờ đó mới tránh được các biến chứng đe dọa tới sức khỏe chung và chức năng sinh sản.

Thuốc tránh thai có được hiểu là một loại thuốc phá thai không?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp không phải thuốc phá thai. Thuốc tránh thai khẩn cấp có cơ chế hoạt động nhằm ngăn không cho thụ tinh diễn ra (chưa mang thai). Còn thuốc phá thai có cơ chế hoạt động nhằm chấm dứt quá trình mang thai (đã mang thai rồi). Không nên hiểu nhầm tác dụng của thuốc tránh thai cấp tốc và sử dụng để phá thai. Điều này sẽ gây hại cho sức khỏe, thậm chí làm mất khả năng làm mẹ. Cần tham khảo lời khuyên từ chuyên gia.

Uống cùng lúc 2 loại thuốc ngừa thai có được không?

Không thể sử dụng cùng lúc hai loại thuốc tránh thai khẩn cấp. Bởi mỗi loại thuốc có những thành phần, hàm lượng khác nhau, thời gian hiệu quả khác nhau. Khi dùng chung sẽ gây phản tác dụng, hiệu quả tránh thai thấp. Do đó, không tự ý dung cùng lúc 2 loại thuốc ngừa thai khẩn cấp. Chỉ nên uống 1 loại, đúng liều lượng và thời gian như hướng dẫn.

Nhận biết hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp như thế nào?

Sau khi quan hệ không an toàn, không biện pháp bảo vệ và uống thuốc ngừa thai cấp tốc. Để biết thuốc tránh thai có hiệu quả không, bạn cần đợi 1 tuần để dùng que thử thai. Và khi thấy chu kỳ kinh nguyệt xuất hiện trong tháng tiếp theo. Ngoài ra, bạn có thể kiểm tra với bác sĩ để biết chính xác hơn về hiệu quả ngừa thai của thuốc.

 Lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp

• Chỉ sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp khi thực sự cần thiết. Đọc kỹ hướng dẫn trước khi uống.

• Nên uống thuốc ngay khi vừa kết thuốc quá trình giao hợp không an toàn để đạt tỷ lệ tránh thai cao nhất.

• Các tác dụng phụ sẽ tự hết sau 1-2 tuần. Nếu chúng vẫn tiếp diễn và với tần xuất không bình thường, cần gặp bác sĩ ngay.

• Tuyệt đối không uống thuốc tránh thai khẩn cấp quá 2 lần/tháng và quá 3 lần/1 năm.

• Nếu tình trạng nôn xảy ra trước 2 giờ sau khi uống thuốc thì phải uống bù liều khác.

• Chỉ cần uống đúng và đủ, việc lạm dụng hoặc uống nhiều 1 lúc không làm tăng hiệu quả ngừa thai. Mà rất có thể sẽ làm tăng nguy cơ vô sinh, hiếm muộn.

Hy vọng với nhưng thông tin hữu ích về thuốc tránh thai khẩn cấp trên đây đã giúp chị em rất nhiều trong đời sống tình dục. Với những chị em đã hoặc đang sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp cũng nắm được sâu sắc hơn về mọi vấn đề xung quanh việc sử dụng thuốc, cũng như hiệu quả của thuốc.