Dậy thì sớm không còn là chuyện hiếm gặp hiện nay. Tình trạng này khiến không ít bố mẹ và chính bản thân trẻ hoang mang lo lắng. Điều quan trọng là cha mẹ cần hướng dẫn con vệ sinh cơ thể đúng cách và quan tâm trẻ nhiều hơn.
Những điều cha mẹ cần biết về dậy thì sớm
Theo thống kê từ Bệnh viện Nhi Trung ương, kể từ tháng 9/2017 – tháng 4/2021, bệnh viện tiếp nhận chẩn đoán 694 trẻ dậy thì sớm. Trong đó 97% là bé gái (673 trường hợp) và 3% là bé trai (21 trường hợp). Tình trạng này không chỉ phổ biến ở Việt Nam. Nhiều quốc gia khác trên thế giới như Hàn Quốc, Trung Quốc, Mỹ cũng ghi nhận tỉ lệ tăng cao rõ rệt qua từng năm.
Dậy thì sớm là gì?
Đây là tình trạng phát triển các đặc tính sinh dục sớm hơn so với bình thường. Mốc được coi là bình thường ở cả bé gái và bé trai hiện nay là 9 tuổi. Tuy nhiên hiện có khá nhiều bậc cha mẹ nhầm lẫn giữa dậy thì sớm và hội chứng vú phát triển sớm. Nếu vú phát triển trước 9 tuổi mà không kèm theo có kinh thì được coi là bình thường.
Dấu hiệu nhận biết bé dậy thì trước tuổi
Các bậc cha mẹ cần nắm rõ các dấu hiệu nhận biết tuổi dậy thì. Cụ thể như sau:
Dấu hiệu ở bé gái
- Biểu hiện đặc trưng nhất là phát triển ngực
- Bắt đầu mọc lông phần mu hoặc nách
- Cơ quan sinh dục ngoài thay đổi hình dáng, phát triển nhanh hơn
- Xuất hiện kinh nguyệt
- Tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn, xuất hiện mụn trứng cá
- Giọng nói nhanh hơn, cảm xúc dễ thay đổi
Dấu hiệu ở bé trai
- Đặc trưng nhất là biểu hiện cơ quan sinh dục (tinh hoàn, dương vật) to lên
- Mọc lông vùng mu hoặc nách
- Vỡ giọng (giọng trầm)
- Nổi mụn trứng cá.
Đối với cả 2 giới trong giai đoạn dậy thì sớm sẽ có biểu hiện xương phát triển liên tục. Tuy nhiên sự tăng trưởng chiều cao chỉ diễn ra trong vài năm nhất định. Chiều cao dừng phát triển sớm hơn bình thường khiến trẻ khó đạt chiều cao tối đa của người trưởng thành.
Nguyên nhân khiến bé dậy thì trước tuổi?
Thật đáng tiếc khi phải nói rằng hiện nay khoa học, y học hiện đại vẫn chưa thể xác định chính xác đâu là nguyên nhân. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể xác định được nhóm các yếu tố nguy cơ:
- Yếu tố về giới: Khả năng này ở trẻ em gái thường cao gấp 10 lần so với trẻ em trai
- Yếu tố di truyền: Gia đình có cha mẹ hoặc anh chị em từng có biểu hiện dậy thì sớm
- Béo phì ở trẻ em gái
- Trong đồ ăn thức uống hàng ngày chứa lượng lớn estrogen
- Trẻ mắc các bệnh lý như: u não, u nang buồng trứng, bệnh tuyến giáp…
- Do tác dụng phụ của thuốc
Dậy thì trước tuổi có sao không?
Không phải tự nhiên mà hầu hết các bậc cha mẹ ngày nay đều có chung nỗi lo. Tình trạng này ảnh hưởng lớn tới tốc độ tăng trưởng bình thường của trẻ. Hơn nữa đó còn có thể là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt hệ lụy về mặt tâm lý và đời sống. Cụ thể như:
- Hạn chế chiều cao: Trẻ dậy thì sớm có thể bị thiệt thòi từ 7 – 10cm so với chiều cao trung bình khi trưởng thành.
- Bất ổn về tâm lý: Cả bé trai và bé gái đều có thể khiến bé trở thành mục tiêu thường xuyên bị trêu chọc, đặc biệt là ở môi trường trường học. Điều này khiến trẻ dễ stress thường xuyên cáu giận, mâu thuẫn với cha mẹ, học hành sa sút. Nhiều bé còn có dấu hiệu rối loạn lo âu, trầm cảm.
- Bất tiện trong sinh hoạt: Điều này thường xảy ra với các trẻ em. Hiện tượng kinh nguyệt xuất hiện quá sớm trong khi khả năng nhận thức của trẻ còn hạn chế, trẻ sẽ phải gặp nhiều khó khăn trong việc vệ sinh cá nhân cùng hàng loạt rắc rối có thể xảy ra ở mỗi kì kinh.
- Tăng nguy cơ gặp rủi ro về mặt bệnh lý và đời sống. Dậy thì sớm ở trẻ em gái sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú khi trưởng thành. Bé gái cũng dễ trở thành đối tượng bị quấy rối, xâm hại.
Cha mẹ nên làm gì khi con có biểu hiện dậy thì sớm?
Khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ bé bị dậy thì sớm, các bậc cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, làm các xét nghiệm cần thiết và có hướng can thiệp sớm.
Biện pháp can thiệp dậy thì sớm
Biện pháp can thiệp cần được đưa ra bởi bác sĩ chuyên khoa. Dựa trên tình trạng thực tế của trẻ bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp:
- Trường hợp trẻ dậy thì trước tuổi do bệnh lý thì cần điều trị bệnh lý. Như vậy sẽ đưa tốc độ tăng trưởng cơ thể trẻ về mức bình thường
- Trẻ dậy thì sớm không rõ nguyên nhân thường được điều trị bằng thuốc có chứa hormone. Chúng sẽ ngăn chặn sự phát triển giới tính quá nhanh.
Đó chưa phải là tất cả! Điều quan trọng nhất cha mẹ cần làm là đồng hành cùng con cả về mặt tâm lý và sinh hoạt. Điều này có ý nghĩa quyết định đến việc trẻ đối mặt với tình trạng dậy thì trước tuổi ở cơ thể và cách trẻ xử lý các hệ quả có thể xảy ra trong cuộc sống như thế nào.
Chia sẻ với con về mặt cảm xúc
Trước hết về mặt tâm lý, các bậc phụ huynh cần:
- Giải thích cặn kẽ cho con hiểu về những thay đổi đang diễn ra ở cơ thể con. Tốt nhất các bậc phụ huynh nên giúp con hiểu rằng điều đó là bình thường khi con lớn lên.
- Cha mẹ cần động viên, quan tâm, làm bạn với con. Từ đó con có thể thoải mái chia sẻ suy nghĩ, đặc biệt là các thắc mắc về cơ thể và các rắc rối có thể gặp phải ở trường học, ngoài xã hội. Như vậy phụ huynh sẽ phát hiện sớm vấn đề trẻ gặp phải và có cách xử lý, bảo vệ trẻ kịp thời.
- Thường xuyên liên lạc với thầy cô giáo của con để đánh giá tình hình học tập. Cha mẹ sẽ biết được những áp lực, vấn đề mà con gặp phải ở trường, từ đó có cách giải quyết tốt hơn.
- Khuyến khích con tham gia các môn thể thao có tác dụng tốt lên sự tang trưởng chiều cao ở trẻ, chẳng hạn như bơi lội, bóng rổ, bóng chuyền,… Nếu có thể cha mẹ hãy dành thời gian chơi thể thao cùng con.
Ngoài việc đồng hành cùng con về mặt tâm lý, cha mẹ cần hướng dẫn con cách vệ sinh cơ thể khi có biểu hiện dậy thì. Việc này đặc biệt quan trọng với các bé gái dậy thì sớm.
Trẻ dậy thì sớm nên vệ sinh cơ thể thế nào?
Hướng dẫn trẻ cách vệ sinh cơ thể khi dậy thì sớm quan trọng ở cả hai giới. Đối với bé gái, việc vệ sinh cơ thể có thể gặp nhiều khó khăn, rắc rối hơn so với bé trai. Do vậy, các bậc phụ huynh, đặc biệt là người mẹ cần hướng dẫn con sao cho đúng cách và để bé dễ dàng tiếp thu nhất.
Theo chuyên gia, cha mẹ hướng dẫn con vệ sinh cơ thể đúng cách sẽ giúp bé duy trì thói quen chăm sóc cơ thể sạch sẽ, hạn chế khả năng mắc các bệnh viêm nhiễm ngoài da nhất là các bệnh có liên quan tới đường sinh dục có thể ảnh hưởng tới chức năng sinh sản sau này. Một số gợi ý sau đây có thể giúp việc mẹ hướng dẫn bé gái vệ sinh cơ thể hàng ngày và đặc biệt vào những ngày có kinh nguyệt dễ dàng hơn:
Hướng dẫn bé cách vệ sinh cơ thể hàng ngày
Mẹ cần hướng dẫn bé cách tự tắm rửa hàng ngày đặc biệt là sau khi chơi thể thao hay vận động mạnh:
- Lựa chọn loại dầu gội, sữa tắm hoặc xà bông có độ pH trong khoảng 5 – 6. Thành phần nên thiên về tự nhiên để tránh gây kích ứng cho bé
- Tắm hoặc lau qua người, thay quần áo sạch sau mỗi lần chơi thể thao
- Rửa vùng kín từ 1 – 2 lần mỗi ngày. Tốt nhất nên rửa với dung dịch vệ sinh dành riêng cho bé gái. Lưu ý mẹ nên hướng dẫn bé vệ sinh từ trước ra sau để tránh làm vi khuẩn xâm nhập ngược vào âm đạo gây viêm nhiễm.
- Sau mỗi lần tiểu tiện nên dùng khăn khô sạch hoặc giấy ăn khô để thấm sạch nước tiểu, chất thải.
Vệ sinh vùng kín cho bé gái vào những ngày kinh nguyệt
Vào những ngày nguyệt san, mẹ cần hướng dẫn bé cách dùng băng vệ sinh. Mẹ cần lựa chọn loại BVS phù hợp với bé. Bên cạnh đó mẹ cũng nên hướng dẫn bé cách sử dụng loại băng vệ sinh phù hợp với từng giai đoạn trong kì kinh. Chẳng hạn như 2 – 3 ngày đầu nên dùng BVS thường có độ thấm hút tốt. Khi nằm ngủ, nhất là ban đêm nên dung BVS ban đêm để tránh tràn ra quần áo, chăn gối. Những ngày cuối kì kinh thì có thể dùng BVS hàng ngày.
Với các bé gái dậy thì sớm, có thể việc thay BVS mỗi 3 – 4 tiếng mỗi lần dễ làm bé khó chịu hoặc không thể nhớ được. Vì vậy mẹ cần thường xuyên nhắc nhở bé để tránh nguy cơ viêm nhiễm vùng kín và các bất tiện không đáng có. Mẹ cần hướng dẫn bé sử dụng dung dịch vệ sinh làm sạch vùng kín. Dạ hương bạn gái sẽ là “người bạn đồng hành” cùng con vượt qua những bỡ ngỡ từ những ngày đầu xuất hiện kinh nguyệt. Cách sử dụng rất đơn giản:
- Làm ướt vùng kín
- Lấy 2-3 ml dung dịch vào lòng bàn tay
- Thoa rửa nhẹ vùng kín trong 1 phút
- Sau đó rửa lại thật kỹ bằng nước sạch
Lưu ý: Không thụt rửa vùng kín bằng bất cứ hình thức nào