Thuốc tránh thai hoạt động thế nào? Hướng dẫn sử dụng

Thuốc tránh thai là phương pháp ngăn ngừa quá trình thụ tinh và làm tổ của trứng tại tử cung. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách sử dụng thuốc ngừa thai để đạt hiệu quả tốt nhất. Những trường hợp nào được dùng và không được dùng thuốc ngừa thai. Cùng Dạ Hương tìm hiểu ngay bài viết này nhé!

Thuốc tránh thai là gì?

Thuốc tránh thai là một loại thuốc nội tiết được sử dụng để ngừa thai. Thuốc tránh thai có hiệu quả ngăn mang thai đến 98% nếu được sử dụng thường xuyên và đúng cách. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc uống thuốc tránh thai hàng ngày có thể gặp nhiều khó khăn. Bỏ lỡ một viên thuốc dù chỉ một hoặc hai ngày có thể làm giảm hiệu quả của thuốc. Đó là lý do tại sao thống kê cho thấy cứ 100 phụ nữ áp dụng phương pháp này thì có 9 người mang thai ngoài ý muốn.

Phân loại thuốc tránh thai

Thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc tránh thai khẩn cấp là phương pháp tránh thai rất hiệu quả trong những trường hợp cấp bách. Thuốc này thường được sử dụng trong các trường hợp sau:

• Những người quan hệ tình dục không thường xuyên. Và không sử dụng các biện pháp tránh thai nào trong quá trình quan hệ.
• Người bị cưỡng hiếp, hiếp dâm không muốn có thai.
• Những người bị tai nạn khi quan hệ tình dục, chẳng hạn như bao cao su bị rách, hoặc quên uống thuốc tránh thai.

Hiện nay thuốc ngừa thai khẩn cấp trên thị trường đang có 2 loại: loại 1 viên và loại 2 viên. Các bác sĩ sản phụ khoa khuyên chị em không nên lạm dụng loại thuốc này. Liều lượng tối đa chỉ nên là 2 viên/ tháng và không quá 4 viên/năm. Việc này nhằm ngăn các tác dụng phụ không lường trước được của thuốc phòng thai.

Thuốc tránh thai hàng ngày

Thuốc ngừa thai kết hợp hay còn gọi là thuốc ngừa thai hàng ngày được sử dụng phổ biến nhất. Đây là loại thuốc có chứa hai nội tiết tố nữ là estrogen và progesterone. Chúng có tác dụng ức chế quá trình rụng trứng, làm đặc chất nhầy cổ tử cung. Từ đó ngăn cản tinh trùng đi qua và giảm sản xuất tinh trùng. Đồng thời ngăn cản sự di chuyển của tinh trùng trong ống dẫn trứng và ngăn trứng làm tổ.

Để tránh thai hiệu quả nhất, chị em cần uống thuốc đều đặn hàng ngày trong suốt chu kỳ kinh nguyệt. Thuốc tránh thai hàng ngày đang được bán rộng rãi với nhiều nhà sản xuất khác nhau. Do đó, chị em cần tìm hiểu kỹ về hoạt chất có trong thuốc, liều lượng và cách sử dụng trước khi dùng.

Thuốc tránh thai chỉ chứa progestin

Thuốc tránh thai chỉ chứa progestin (thuốc viên chỉ chứa progestin hay viên uống mini) cũng là thuốc tránh thai hàng ngày. Chỉ khác ở thành phần thuốc. Loại này có trong một gói 28 viên. Để tăng hiệu quả ngừa thai, chị em cần uống thuốc vào cùng một thời điểm trong ngày. Và lặp lại đúng với các ngày tiếp theo. Uống thuốc muộn hơn bình thường 3 tiếng sẽ bị coi là quên uống thuốc cùng ngày. Viên uống chỉ chứa progestin là giải pháp hữu hiệu cho phụ nữ đang cho con bú muốn tránh thai. Thuốc không ảnh hưởng đến việc tiết sữa cũng như chăm con bằng sữa mẹ.

Công dụng thuốc tránh thai

Kiểm soát hội chứng tiền kinh nguyệt và rối loạn kinh nguyệt

Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là các triệu chứng như thay đổi tâm trạng, tăng cân, đau vú, mụn trứng cá, … xuất hiện trong 2 tuần trước khi bắt đầu có kinh. Giúp ngăn ngừa rụng trứng và cân bằng lượng hormone. Nếu bạn tiếp tục dùng thuốc, các triệu chứng của bạn sẽ giảm và bạn sẽ cảm thấy dễ chịu hơn.

Giảm đau bụng kinh

Cơ chế của phương pháp là giữ cho nồng độ hormone trong cơ thể ở trạng thái ổn định. Bên cạnh đó làm giảm sự phát triển các mô trong nội mạc tử cung. Do đó, không kích hoạt sản sinh ra chất prostaglandin nên không gây đau bụng.

Điều hòa kinh nguyệt

Khi cơ thể không sản xuất đủ progesterone cần thiết, phụ nữ có thể bị kinh nguyệt không đều, dài hoặc ngắn, quá ít hoặc quá nhiều. Ngoài ra, thiếu progesterone có thể làm cho niêm mạc tử cung dày lên. Thuốc tránh thai có chứa progesterone sẽ hạn chế sự phát triển quá mức của niêm mạc tử cung. Nhờ đó giúp chu kỳ kinh nguyệt đều đặn hơn.

Cải thiện chứng rậm lông ở nữ giới

Rậm lông ở nữ là tình trạng lông mọc quá nhiều do ảnh hưởng của nội tiết tố androgen (một loại nội tiết tố nam). Dẫn đến lông mọc nhiều ở mặt, cằm, quầng vú, ngực, tay, chân. Uống thuốc tránh thai là phương pháp điều trị rậm lông được nhiều chị em ưa chuộng. Tuy nhiên, thuốc chống chỉ định ở phụ nữ mắc bệnh huyết khối tắc mạch, ung thư vú. Hoặc các bệnh ung thư khác có nội tiết tố nữ.

Hỗ trợ chữa mụn trứng cá

Thuốc ngừa thai cũng có hiệu quả trong việc điều trị mụn trứng cá. Trong một số trường hợp mụn trứng cá nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc sử dụng các hormone để ngăn mụn phát triển.

Giảm đau đầu

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đau đầu ở phụ nữ. Một trong số đó là do sự thay đổi của nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể. Bác sĩ có thể cho bạn dùng thuốc tránh thai để kiểm soát mức độ estrogen, có thể giúp giảm đau đầu.

 Điều trị buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang là một bệnh rối loạn nội tiết tố nữ. Mặc dù không có cách chữa khỏi PCOS, nhưng thuốc ngừa thai có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh. Chẳng hạn như kinh nguyệt không đều, mụn trứng cá và lông mọc nhiều.

Điều trị bệnh nội mạc tử cung bị lạc

Lạc nội mạc tử cung là một rối loạn phụ khoa đặc trưng. Do sự xuất hiện của các tế bào ở niêm mạc tử cung bên ngoài tử cung. Đau bụng là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh lạc nội mạc tử cung. Biểu hiện lâm sàng bao gồm đau bụng kinh, khó tiêu, đau khi rụng trứng, đau vùng chậu mãn tính … Thuốc này làm mỏng niêm mạc tử cung và giảm chảy máu trong thời kỳ kinh nguyệt. Do đó làm giảm đau bụng kinh. Ngoài ra, thuốc còn có thể ức chế rụng trứng và giảm đau bụng khi rụng trứng. Tiếp tục sử dụng thuốc này có thể cải thiện chu kỳ kinh nguyệt. Bên cạnh đó giảm tổn thương nội mạc tử cung.

Chữa u xơ tử cung

U xơ tử cung là một trong những bệnh phụ khoa lành tính ở tử cung. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ không gây hại cho sức khỏe của chị em. Có nhiều phương pháp điều trị u xơ tử cung và thuốc tránh thai là một trong số đó. Thuốc ngừa thai có thể khắc phục được các biến chứng của u xơ tử cung như:

• Kinh nguyệt ra nhiều, kéo dài.
• Giảm đau bụng kinh.
• Làm chậm sự phát triển các khối u xơ.

Cải thiện chứng bốc hỏa ở tuổi tiền mãn kinh

Không phải tất cả phụ nữ bước vào thời kỳ tiền mãn kinh đều cần dùng thuốc. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng nặng hơn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống thì cần phải điều trị. Các bác sĩ thường kê đơn thuốc tránh thai cho phụ nữ tiền mãn kinh điều hòa kinh nguyệt. Đồng thời kiểm soát cơn bốc hỏa và tránh mang thai ngoài ý muốn. Thuốc ngừa thai có nhiều công dụng nhưng vẫn có những tác dụng phụ nhất định. Chính vì vậy, bạn nên hỏi ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng.

Cơ chế và tính an toàn của thuốc tránh thai

Cơ chế ngăn cản quá trình rụng trứng

Thuốc tránh thai tạo ra nồng độ estrogen cao, ức chế tiết hormone kích thích nang trứng (FSH). Từ đó dẫn đến ngăn cản sự phát triển và rụng trứng. Điều này tạo ra nồng độ progesteron cao ức chế việc tăng hormone tạo hoàng thể (LH) trước giai đoạn rụng trứng. Dùng lâu dài thuốc ngừa thai sẽ dẫn đến ức chế tiết FSH và LH. Nghĩa là vô hiệu hóa hoành toàn hiện tượng rụng trứng.

Cơ chế ngăn trứng làm tổ trong tử cung

Bình thường tử cung phải dày lên ở giai đoạn thích hợp thì trứng đã thụ tinh mới làm tổ được. Thuốc ngừa thai làm cho niêm mạc tử cung dày lên ở giai đoạn không thích hợp. Nhờ đó trứng đã được thụ tinh không làm tổ được nên không thể mang thai. Thuốc ngừa thai làm thay đổi sự nhu động của vòi trứng khiến trứng đã thụ tinh không chuyển đến tử cung. Có thể là di chuyển quá sớm hoặc quá muộn khiến quá trình thụ thai không thể diễn ra.

Cơ chế ngăn cản quá trình thụ tinh

Thuốc ngừa thai làm cho cổ tử cung không mở, niêm dịch cổ tử cung ít đi, độ nhớt giảm. Do đó, không tạo điều kiện thuận lợi cho tinh trùng xâm nhập vào cổ tử cung. Quá trình thụ tinh do đó không diễn ra như bình thường.

Sau khi ngừng sử dụng thuốc ngừa thai, quá trình thụ thai sinh lý lại diễn ra bình thường. Đôi khi, quá trình này sẽ diễn ra muộn hơn hoặc có triệu chứng cho thuốc để lại. Do đó, để tránh thai an toàn, bạn cần hỏi ý kiến từ bác sĩ.

Những tác dụng phụ và các chống chỉ định

Gây rối loạn nội tiết

Estrogen (dùng dưới dạng Ethynilestradiol) và progesteron (dùng dưới dạng porgestatif). Đây là 2 hormone nội tiết có trong thuốc ngừa thai. Thành phần của chúng được xác định gây một vài tác dụng phụ.

Ethynilnestradiol là dẫn chất của estradiol. Một dạng estrogen có hoạt tính mạnh có thể gây các rối loạn nội tiết như:

• Ư nước kèm theo phù
• Làm căng đau vú
• Xuất huyết âm đạo bất thường
• Đau đầu, đau nửa đầu, hoa mắt
• Tăng canxi máu
• Thay đổi chức năng tình dục, chức năng gan, vàng da
• Rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, nôn)
• Giảm dung nạp đường
• Đôi khi gây các phản ứng ngoài da (phát ban mày đay, ban đỏ nút, ban đỏ đa dạng, đồi mồi da)
• Có nguy cơ gây ung thư phụ khoa, ung thư nội mạc tử cung, ung thư vú (lệ thuộc estrogen) khi dùng quá liều. Vì thành phần thuốc kháng với thrombin. Do đó, estrogen làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối dẫn đến nhồi máu cơ tim, viêm tĩnh mạch huyết khối, tắc mạch…

Progestatip có tính năng progesteron nên có tác dụng kháng androgen, hướng sinh dục. Do có tính năng hormone mà progestatif có thể gây ra các rối loạn nội tiết như:

• Gây giảm chức năng tuyến thượng thận nên tuyến này không tiết đủ ACTH. Dẫn đến làm giảm tiết cortisol. Hậu quả là làm chậm chuyển hóa (dung nạp) đường, đặc biệt với người bệnh đái tháo đường.
• Gây trạng thái trầm cảm. Có lẽ do tính kháng, dẫn đến giảm androgen. Ngược lại cũng có thể gây trạng thái kích thích (có lẽ do kích thích tố thượng thận tương tự metyparon).

Thuốc tránh thai có thể gây ung thư

Thuốc tránh thai không gây ra ung thư nhưng vì trong thành phần có estrogen gây tiềm ẩn nguy cơ. Đặc biệt là các ung thư lệ thuộc vào estrogen như: ung thư vú cổ tử cung. Không được dùng thuốc ngừa thai khi có ung thư hay nghi ngờ có các bệnh ung thư này.

Thuốc ngừa thai làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim

Vì estrogen trong thuốc tránh thai kháng với thrombin nên làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, dẫn đến nhồi máu cơ tim, tắc nghẽn mạch phổi, viêm tĩnh mạch huyết khối; những người có nguy cơ, có tiền sử hoặc đang tiến triển các bệnh này thì không dùng. Còn người bình thường dùng thuốc tránh thai với liều bình thường không làm tăng các bệnh này.

Trong thuốc tránh thai, progestatif kích thích làm ăn ngon, estrogen giữ nước nên có thể làm tăng cân ở người bình thường đều đặn 1 – 2kg/tháng; cần theo dõi chế độ ăn, hỏi lại thầy thuốc; nếu cần có thể dùng một phương pháp tránh thai khác; nếu trường hợp lên 4 – 5kg trong thời gian ngắn thì phải xét nghiệm máu xem có bị bệnh đái tháo đường không; nếu có bệnh này phải ngừng thuốc ngay. Người có thể trạng béo (quá cân nặng chuẩn) hay bị béo phì thì không được dùng.

Một số tác dụng phụ khác

Khi đang dùng thuốc tránh thai có thể bị ra máu nhiều lúc hành kinh. Do đó, nên hỏi ý kiến bác sĩ để chọn loại thuốc tránh thai phù hợp, có hàm lượng progestin cao. Hoặc ra máu giữa hai kỳ hành kinh, nên chọn loại thuốc có hàm lượng estrogen cao. Nếu dùng sai loại thuốc ngừa thai, không phù hợp với thể trạng, nhất là khi không thích ứng với hormone nội tiết có sẵn trong cơ thể, bạn dễ mắc biến chứng do thuốc gây ra.

Theo những nghiên cứu mới nhất thì dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp nhiều lần, rối loạn nội tiết sẽ xảy ra, rối loạn chuyển hóa, làm cho chu kỳ có thai tự nhiên bị đình trệ. Hậu quả lâu dài của việc này có thể gây mất khả năng sinh sản. Theo đó, chỉ được dùng thuốc tránh thai khẩn cấp không quá 2 lần/tháng và 3-4 lần/năm.

Ai không nên dùng thuốc ngừa thai

• Những người mắc bệnh hoặc có tiền sử mắc bệnh tim mạch, huyết áp không nên dùng thuốc ngừa thai. 
• Chảy máu âm đạo không trong kỳ kinh nguyệt.
• Vàng da (hoặc vàng mắt) do dùng thuốc trước đây.
• Người bị u gan, sơ gan.
• Người đang có thai hoặc nghi ngờ mang thai.
• Người có kế hoạch phẫu thuật trong tương lai gần.
• Người bị tiểu đường.
• Người có mắc bệnh Lupus
• Người mắc chứng đau nửa đầu.
• Nữ trên 35 – 40 tuổi thường bắt đầu có những rối loạn về hormone, rối loạn chuyển hóa. Và thường dễ bị các bệnh tim mạch, nếu có nghiện thuốc lá thì điều này càng dễ xảy ra. Vì vậy, nữ trên 35 – 40 tuổi không nên dùng thuốc tránh thai.

Tất cả các thuốc chứa hoóc-môn thuộc diện thuốc phải kê đơn. Vì có tính an toàn và vì để tiện dùng trong kế hoạch hóa gia đình nên riêng thuốc tránh thai vẫn được cấp phát hay bán không cần đơn. Tuy nhiên, thuốc tránh thai có các chống chỉ định, trước khi dùng cần khám để loại trừ. Nhằm tránh tai biến do dùng nhầm cho các trường hợp này. Vì người dùng không biết các chống chỉ định nên không quan tâm đến việc thực hiện hướng dẫn này. Một sai sót thường xảy ra nữa là nhiều người trẻ đã dùng thuốc ngừa thai khẩn cấp quá tùy tiện mà không biết tác hại của chúng.

Câu hỏi thường gặp khi dùng thuốc ngừa thai

Khi nào nên dùng thuốc tránh thai

Đúng như tên gọi, thuốc tránh thai khẩn cấp có tác dụng rất nhanh chóng. Thuốc tránh thai thường được sử dụng sau khi quan hệ tình dục không an toàn để ngăn ngừa thụ thai. Sử dụng thuốc càng sớm thì hiệu quả tránh thai càng tốt, lên đến 95%. Thuốc tránh thai sử dụng đơn giản và phụ nữ nên dùng thuốc khi: 

Có nhiều lựa chọn trên thị trường bao gồm thuốc 24 giờ, 36 giờ, 48 giờ, 72 giờ và 120 giờ. Theo nhu cầu thực tế của người dân, phổ biến nhất là loại thuốc khẩn cấp 24 giờ và 72 giờ vì chúng có tác dụng tốt và cách uống thuốc tránh thai không quá phức tạp. 

• Ngày 1 viên: Phụ nữ nên uống càng sớm càng tốt sau khi giao hợp và trong vòng 48 giờ sau khi giao hợp để có hiệu quả tránh thai tối ưu. 
• Loại 2 viên: Phụ nữ thường sẽ tìm thấy nó trong một gói 2 viên nếu thuốc được sử dụng trong 48 giờ hoặc 72 giờ và 120 giờ. Viên đầu tiên được uống ngay sau khi giao hợp và viên còn lại sau đó 12 giờ. Bạn cần uống cả hai viên để tránh thai hiệu quả, bạn cần lưu ý điều này. 

Thực tế, thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ nên là biện pháp tránh thai dự phòng, không nên lạm dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp, bởi nó sẽ mang lại nhiều nguy hại cho sức khỏe sinh sản của nữ giới. Chị em chỉ nên sử dụng tối đa 2 liều thuốc tránh thai khẩn cấp mỗi tháng để giữ an toàn cho bản thân.

Thuốc tránh thai có làm giảm hoặc ngưng hoàn toàn kinh nguyệt không? 

Thuốc ngừa thai có khả năng làm giảm tần xuất mang thai và ngưng hoàn toàn kinh nguyệt. Thời gian này có thể kéo dài một năm hoặc vĩnh viễn. Giảm tần xuất , trì hoãn hoặc ngừng hẳn chu kỳ kinh nguyệt mang lại một số lợi ích như:

• Không còn cảm giác đau bụng, đau đầu, khó chịu, bí bách do thay đổi nồng độ hormone.
• Thoải mái tham gia các hoạt động mà không lo trì hoãn vì kinh nguyệt.
• Giảm nguy cơ thiếu sắt ở phụ nữ có lượng máu tiết ra nhiều trong mỗi kỳ kinh nguyệt.
• Quan hệ tình dục thoải mái hơn, không cần kiêng ngày “đèn đỏ”

Tuy nhiên, việc này chỉ diễn ra trong thời gian dùng thuốc. Các chuyên gia khuyên không nên ngưng hẳn chu kỳ kinh nguyệt bằng thuốc ngừa thai. Vì điều này đi ngược với tự nhiên, cơ thể bạn sẽ phải chịu những hệ quả nguy hiểm, khó lường.

Bao lâu sau khi ngưng uống thuốc ngừa thai thì có thể thụ thai?