Viêm phụ khoa là căn bệnh khá phổ biến ở nữ giới nhưng lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu chủ quan hoặc xử trí sai cách. Vậy viêm phụ khoa là gì, nguyên nhân do đâu, dấu hiệu nhận biết ra sao và làm thế nào để phòng tránh hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn khoa học, dễ hiểu và thực tế nhất về vấn đề này.
Mục lục
Viêm nhiễm phụ khoa là gì?
Viêm nhiễm phụ khoa là thuật ngữ chỉ tình trạng viêm tại các cơ quan sinh dục nữ như âm hộ, âm đạo, cổ tử cung, buồng trứng, tử cung… Đây là một trong những bệnh lý phụ khoa thường gặp nhất, ước tính có đến 80% phụ nữ từng bị ít nhất một lần trong đời.
Bệnh không chỉ xảy ra ở phụ nữ đã quan hệ tình dục mà ngay cả bé gái chưa dậy thì, phụ nữ độc thân hay sau sinh, tiền mãn kinh, mãn kinh cũng đều có nguy cơ.
Nguyên nhân gây viêm phụ khoa ở phụ nữ
Viêm phụ khoa ở nữ giới có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
1. Thay đổi nội tiết tố
Hormone estrogen và progesterone ảnh hưởng trực tiếp đến độ dày niêm mạc âm đạo và sự cân bằng pH. Một số giai đoạn dễ bị rối loạn:
- Trong chu kỳ kinh nguyệt: Thời điểm này pH âm đạo tăng cao nên sẽ dễ nhiễm khuẩn hơn.
- Khi mang thai hoặc sau sinh: Trong khoảng thời gian mang thai và sau sinh, hormone có xu hướng biến đổi mạnh, đồng thời hệ miễn dịch suy giảm nên rất dễ mắc viêm phụ khoa.
- Tiền mãn kinh – mãn kinh: Ở độ tuổi tiền mãn kinh và mãn kinh, lượng estrogen giảm khiếm niêm mạc âm đạo trở nên mỏng hơn, khô rát và dễ tổn thương.
- Khi dùng thuốc tránh thai nội tiết: Thuốc tránh thai nội tiết có thể thay đổi dịch tiết âm đạo, làm tăng nguy cơ viêm.
2. Mất cân bằng hệ vi sinh âm đạo
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất khiến phụ nữ dễ mắc và dễ tái viêm phụ khoa.
Âm đạo là một “hệ sinh thái” với hàng triệu vi khuẩn, trong đó Lactobacillus đóng vai trò bảo vệ, giữ pH ổn định (3.8 – 4.5). Hệ cân bằng này có thể bị phá vỡ khi:
- Lạm dụng kháng sinh, thuốc trị bệnh khác làm suy giảm vi khuẩn có lợi.
- Căng thẳng, stress kéo dài cũng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và môi trường âm đạo.
- Thay đổi hormone làm pH thay đổi, tạo cơ hội cho vi khuẩn và nấm phát triển mạnh.
3. Do tác nhân gây bệnh trực tiếp
Viêm phụ khoa còn có thể đến từ các tác nhân gây bệnh cụ thể như:
- Nấm Candida albicans: Gây ngứa rát, khí hư vón cục như bã đậu.
- Vi khuẩn Gardnerella vaginalis: Gây viêm âm đạo do vi khuẩn, thường có khí hư loãng, mùi tanh.
- Ký sinh trùng Trichomonas: Khí hư màu vàng xanh, nhiều bọt, kèm ngứa rát dữ dội.
- Virus HPV, HSV: Lây qua đường tình dục, gây mụn rộp sinh dục, sùi mào gà và có thể liên quan đến nguy cơ ung thư cổ tử cung.
4. Sử dụng sản phẩm vệ sinh không phù hợp
Việc sử dụng sản phẩm vệ sinh không phù hợp cũng khiến thúc đẩy viêm nhiễm phụ khoa.
- Lạm dụng dung dịch vệ sinh có chất tẩy rửa mạnh, nhiều hương liệu: Những sản phẩm này làm mất đi lớp nhầy bảo vệ và tiêu diệt vi khuẩn có lợi. Kết quả là môi trường âm đạo bị khô, pH thay đổi, tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn gây bệnh phát triển.
- Dùng xà phòng tắm, sữa tắm, nước muối tự pha hoặc: Các sản phẩm này vốn không được thiết kế riêng cho vùng kín, dễ gây kích ứng, khô rát, thậm chí làm viêm nhiễm nặng hơn.
5. Thói quen sinh hoạt sai cách
Không ít trường hợp viêm phụ khoa bắt nguồn từ chính những thói quen tưởng chừng vô hại:
- Quan hệ tình dục không an toàn: Dùng bao cao su không đúng cách, quan hệ nhiều bạn tình, hoặc không vệ sinh trước – sau khi quan hệ đều làm tăng nguy cơ lây truyền tác nhân gây bệnh.
- Mặc quần lót chật, ẩm ướt: Môi trường bí bách, ẩm ướt chính là “thiên đường” cho nấm Candida và vi khuẩn phát triển.
- Thói quen nhịn tiểu, thay băng vệ sinh không đúng cách: Giữ băng vệ sinh quá lâu (trên 6 giờ) hoặc thường xuyên nhịn tiểu làm gia tăng nguy cơ nhiễm khuẩn đường tiết niệu – phụ khoa.
Dấu hiệu viêm nhiễm phụ khoa
Viêm phụ khoa thường có những biểu hiện khá mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe thông thường. Nhiều chị em chỉ phát hiện bệnh khi đã tiến triển nặng, khiến việc điều trị phức tạp, tốn kém và mất nhiều thời gian hơn. Vì vậy, nhận biết sớm các dấu hiệu là vô cùng quan trọng.
Dưới đây là những triệu chứng điển hình bạn cần lưu ý:
1. Ngứa vùng kín
Đây là biểu hiện phổ biến nhất của các bệnh viêm nhiễm phụ khoa. Nguyên nhân có thể do vi khuẩn, nấm phát triển trong âm đạo hoặc do thói quen sinh hoạt: mặc quần lót ẩm, sử dụng dung dịch vệ sinh không phù hợp.
2. Khí hư bất thường
Đây là một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất cảnh báo vùng kín đang gặp vấn đề.
Ở trạng thái bình thường, khí hư có màu trắng trong, hơi dai, không mùi. Khi bị viêm phụ khoa, khí hư thường thay đổi: có mùi hôi, chuyển màu vàng, xanh hoặc trắng đục, có thể vón cục như bã đậu.
3. Đau bụng kinh bất thường
Kinh nguyệt thường đi kèm với những cơn đau nhẹ. Tuy nhiên, nếu bạn gặp đau dữ dội, kèm theo buồn nôn, chóng mặt, vã mồ hôi thì cần cảnh giác.
Ngoài ra, khi bị viêm phụ khoa, chị em cũng có thể gặp phải các dấu hiệu bất thường như máu kinh có mùi hôi, màu xám hoặc đen sẫm, xuất hiện cục máu đông kích thước lớn…
4. Xuất huyết âm đạo ngoài kỳ kinh
Ra máu bất thường khi chưa đến kỳ kinh, sau quan hệ tình dục hoặc khi dùng thuốc tránh thai sai cách có thể là dấu hiệu viêm nhiễm.
Ngoài ra, đây cũng có thể cảnh báo những bệnh lý nguy hiểm khác (u xơ tử cung, ung thư cổ tử cung…), vì vậy tuyệt đối không nên chủ quan.
5. Đau vùng chậu
Cảm giác đau âm ỉ hoặc đau khi quan hệ có thể xuất phát từ viêm nhiễm phụ khoa. Tuy nhiên, đau vùng chậu cũng liên quan đến nhiều bệnh lý sản phụ khoa khác như u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung, mang thai ngoài tử cung.
6. Tiểu buốt, tiểu rắt
Do cấu tạo cơ thể phụ nữ, đường tiểu rất gần cơ quan sinh dục. Khi vùng kín bị viêm, vi khuẩn dễ lan sang đường tiết niệu.
Triệu chứng thường gặp: tiểu rát, tiểu buốt, đi tiểu nhiều lần nhưng lượng ít.
7. Cơ thể mệt mỏi, suy nhược
Đây là dấu hiệu ít được chú ý nhưng có thể đi kèm với viêm phụ khoa, nhất là khi nhiễm trùng kéo dài.
Nếu mệt mỏi kèm theo chán ăn, buồn nôn, khó tiêu và các triệu chứng vùng kín bất thường, chị em nên đi khám sớm để xác định chính xác nguyên nhân và điều trị kịp thời.
Viêm nhiễm phụ khoa có nguy hiểm không?
Nhiều chị em chủ quan nghĩ rằng viêm phụ khoa chỉ gây ngứa ngáy, khó chịu. Nhưng thực tế, hậu quả có thể nghiêm trọng hơn:
- Viêm lan rộng: Từ âm đạo sang cổ tử cung, tử cung và vòi trứng.
- Ảnh hưởng sinh sản: Tình trạng viêm nhiễm kéo dài, nghiêm trọng, không được điều trị dứt điểm có thể làm tăng nguy cơ vô sinh, hiếm muộn, thai ngoài tử cung.
- Tăng nguy cơ ung thư: Một số viêm mạn tính kéo dài có thể tạo điều kiện cho tế bào bất thường phát triển.
- Tác động tâm lý, chất lượng sống: Các triệu chứng viêm ngứa, khí hư bất thường kèm mùi hôi, đau rát khi quan hệ… có thể khiến chị em mất tự tin, giảm ham muốn tình dục, từ đó ảnh hưởng chất lượng cuộc sống và hôn nhân.
Cách xử trí khi bị viêm phụ khoa
Viêm phụ khoa là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm và xử trí đúng cách. Khi nhận thấy các dấu hiệu bất thường, chị em nên thực hiện theo các bước sau:
1. Đi khám sớm
Viêm phụ khoa có thể khởi phát do nhiều nguyên nhân khác nhau như rối loạn nội tiết, nhiễm nấm Candida, vi khuẩn Gardnerella, ký sinh trùng Trichomonas, virus HPV, HSV hay thói quen sinh hoạt hàng ngày… Mỗi tác nhân cần phác đồ điều trị riêng.
Việc thăm khám sớm giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân, đánh giá mức độ bệnh và chỉ định thuốc phù hợp (kháng nấm, kháng sinh, kháng ký sinh trùng hoặc thuốc đặt âm đạo). Nhờ đó, chị em sẽ tránh được nguy cơ bệnh kéo dài, tái phát hoặc biến chứng.
2. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc
Nhiều chị em có thói quen tự mua thuốc uống, thuốc đặt hoặc dùng lại đơn thuốc cũ khi thấy triệu chứng quen thuộc. Tuy nhiên, đây là sai lầm nguy hiểm vì:
- Mỗi tác nhân gây viêm phụ khoa (nấm, vi khuẩn, ký sinh trùng…) cần loại thuốc và thời gian điều trị khác nhau.
- Dùng sai thuốc có thể làm bệnh kháng thuốc, kéo dài tình trạng viêm, thậm chí nặng hơn.
- Việc lạm dụng thuốc đặt, kháng sinh hoặc corticoid còn có thể phá vỡ hệ vi sinh âm đạo, gây khô rát, tái viêm nhiều lần.
Vì vậy, chị em tuyệt đối không tự ý dùng thuốc, mà cần đi khám để được bác sĩ chỉ định điều trị phù hợp.
3. Chăm sóc và hỗ trợ tại nhà
Thói quen sinh hoạt và chăm sóc tại nhà cũng đóng vai trò quan trọng giúp bệnh nhanh khỏi và hạn chế tái phát:
- Vệ sinh đúng cách: Rửa vùng kín bằng nước sạch hoặc dung dịch dịu nhẹ, pH phù hợp (3.8 – 4.5). Không thụt rửa sâu, không lạm dụng dung dịch vệ sinh.
- Giữ vùng kín luôn khô thoáng: Thay quần lót ít nhất 2 lần/ngày, chọn loại cotton thoáng khí, giặt sạch và phơi dưới ánh nắng.
- Chăm sóc trong kỳ kinh nguyệt: Thay băng vệ sinh 4 – 6 giờ/lần, vệ sinh sạch sẽ trước khi thay băng mới.
- Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su, tránh quan hệ khi đang có viêm nhiễm để giảm nguy cơ lây chéo và làm bệnh nặng hơn.
4. Điều trị song song bạn tính (nếu có)
Một số tác nhân gây viêm phụ khoa (như Trichomonas, nấm, vi khuẩn lây qua đường tình dục) có thể truyền qua lại giữa hai người.
Nếu chỉ điều trị cho nữ mà không điều trị cho bạn tình, bệnh rất dễ tái phát. Vì vậy, trong nhiều trường hợp bác sĩ sẽ chỉ định điều trị đồng thời cho cả hai.
Hướng dẫn phòng ngừa viêm nhiễm phụ khoa
Để phòng ngừa viêm nhiễm phụ khoa, hạn chế nguy cơ tái phát, chị em có thể áp dụng các nguyên tắc cơ bản sau:
- Vệ sinh vùng kín hàng ngày bằng nước sạch. Có thể kết hợp sử dụng dung dịch vệ sinh phụ nữ dịu nhẹ, có độ pH gần với môi trường tự nhiên (3.8 – 4.5) như dung dịch vệ sinh phụ nữ Dạ Hương để tăng hiệu quả làm sạch mà vẫn đảm bảo duy trì độ ẩm, cân bằng hệ vi sinh vùng kín.
- Luôn lau rửa vùng kín theo chiều từ trước ra sau (từ âm hộ đến hậu môn) để ngăn vi khuẩn xâm nhập ngược vào âm đạo, gây viêm nhiễm
- Chỉ lau vùng kín với khăn bông mềm sạch, giấy chất liệu tốt, không màu, không mùi để đảm bảo an toàn.
- Thay băng vệ sinh đều đặn mỗi 4 – 6 giờ/lần trong kỳ kinh nguyệt, ngay cả khi lượng máu ra ít.
- Vệ sinh sạch sẽ trước khi t hay băng vệ sinh mới để ngăn mùi hôi và giảm nguy cơ viêm nhiễm.
- Quan hệ tình dục an toàn, vệ sinh vùng kín kỹ hơn trước và sau khi quan hệ.
- Khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần dù không có triệu chứng để phát hiện sớm các bất thường, theo dõi sức khỏe sinh sản và điều trị kịp thời trước khi bệnh diễn tiến nặng hơn.
Kết luận:
Viêm nhiễm phụ khoa là bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu chị em chủ động nhận biết sớm. Nếu nhận thấy những biểu hiện như khí hư bất thường, ngứa rát… hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị.
